انگلس در خطابه یی که در مراسم به خاک سپردن پیکر مارکس بر مزار وی ایراد کرد، به ترسیم وجوه تشابه آن دو در کمک به پیشبرد دانش پرداخت و گفت؛ «همان طور که داروین به کشف قانون تکامل موجودات زنده در طبیعت دست یافت، مارکس نیز قانون تکامل تاریخ بشر را کشف و تئوریزه کرد». ۰۵ سال بعد معلوم شد مارکس تمام یا بخشی از کار بزرگ علمی خود، سرمایه را به داروین اهدا کرده است و این به عنوان یک «حقیقت تاریخی» به ثبت رسید. چرا و چگونه این حقیقت که در دوران حیات مارکس و داروین کاملاً مکتوم مانده بود، برای نخستین بار در دهه ۹۱۱۵ افشا شد؟ تکامل یک افسانه؛ نامه های داروین در۹۸۸۱ و۹۸۸۵ تا قبل از دهه ۹۱۱۵ تنها یک سند بر تماس شخصی مارکس با داروین دلالت داشت که همانا ارسال یک نسخه آلمانی از جلد نخست چاپ دوم سرمایه از سوی مارکس برای داروین بود. این مجلد در۹۸۸۱ یعنی شش سال پس از نخستین چاپ آن در ۹۸۸۸ منتشر شده بود.
نسخه متعلق به داروین در موزه داروین در داون هاوس بریتانیا نگهداری می شود و در صفحه عنوان کتاب، نوشته زیر که دستخط مارکس است، به چشم میخورد :آقای چارلز داروین/ از طرف تحسین کننده صمیمی شما/ (امضا )کارل مارکس /لندن،۹۸ ژوئن ۹۸۸۱ (شماره ناخوانا)- ویلای مودنا/ میتلند پارک. داروین چند ماه پس از دریافت نسخه مذکور، یادداشت تشکر زیر را برای مارکس فرستاد. روی سربرگ کاغذ یادداشت، نشانی چاپی منزل خانوادگی داروین دیده می شود: یکم اکتبر۸۱غ۹۸ف داون بکنهام، کنت، آقای عزیز؛ برای لطفی که با ارسال نسخه یی از کار بزرگ تان سرمایه به من روا داشته اید، سپاسگزارم. قلب ًا آرزو می کردم قدرت درک عمیق تر و بیشتری از موضوع مهم اقتصاد سیاسی داشتم تا شایستگی دریافت این کتاب را بیشتر می یافتم. اگرچه رشته کاری ما بسیار متفاوت است، اما براین باورم که هر دو ما جد ًا خواستار گسترش دانش هستیم و (اینکه) این امر در بلندمدت به خوشبختی بشر خواهد افزود. / با احترام و ابراز وفاداری / چارلز داروین این نامه توسط النور دختر مارکس و ادوارد بی آولینگ دوست و نامزد وی، پس از مرگ انگلس در۹۸۱۰ در میان نامه ها و یادداشت های مارکس پیدا شد. نامه ها و یادداشت های مارکس بنا به وصیت وی تا زمان حیات انگلس در اختیار النور مارکس قرار داشت. آولینگ که در ترجمه چاپ انگلیسی جلد اول سرمایه شرکت داشت، به النور در دسته بندی و تنظیم نامه های مارکس کمک می کرد، و هم او بود که برای نخستین بار نامه تشکر داروین به مارکس در۹۸۸۱ را در افکار عمومی مطرح کرد. در۹۱۱۹ سند جدیدی به دست آمد که گویای واقعه یی در زندگی مارکس بود؛ واقعه یی که تا آن زمان هیچ کس چیزی درباره آن نشنیده بود. این سند جدید، نامه یی از داروین به تاریخ ۹۱ اکتبر۹۸۸۵ بود که در میان یادداشت های مارکس پیدا شد. این نامه همچون نامه قبلی به «آقای عزیز» خطاب شده بود. داروین این نامه را با ابراز سپاس از «نامه محبت آمیز و پیوست آن» آغاز کرده، اما در ادامه این درخواست را که «کتاب یا بخشی از آن… به من اهدا شود…از آنجا که تا اندازه یی به منزله موافقت من با انتشار عمومی کتابی است که چیزی درباره آن نمی دانم» رد کرده است. برگردان روسی این نامه برای نخستین بار در روزنامه کمونیستی زیر پرچم مارکسیسم در آغاز سال ۹۱۱۹ منتشر شد و سپس ترجمه آلمانی آن از روی متن روسی در دو روزنامه کمونیستی آلمان انتشار یافت. در ۹۸ مه ۹۱۱۹ تایمز لندن ترجمه انگلیسی نامه را از روی متن آلمانی آن منتشر کرد و در مقدمه آن نوشت اصل نامه در انستیتوی مارکس- انگلس در مسکو نگهداری می شود. بعد ها معلوم شد این یک گمانه زنی محض بوده زیرا ترجمه روسی نامه از روی نسخه رونوشت اصل نامه انجام شده بود. اصل نامه پس از جنگ جهانی دوم در بایگانی انستیتو بین المللی تاریخ اجتماعی در آمستردام پیدا شد. حزب سوسیال دموکرات آلمان که نامه ها و یادداشت های مارکس را در اختیار داشت، پس از قدرت یابی هیتلر و اخراج و تبعید سران و اعضای آن در اوایل دهه ۹۱۱۵، این مجموعه را به انستیتوی مذکور سپرده بود. متن انگلیسی اصل نامه با دستخط داروین بعد از بازنویسی در سالنامه پژوهشی انستیتو آمستردام منتشر شد. متن نامه به شرح زیر است: خصوصی داون، ۹۱ اکتبر۹۸۸۵ بکنهام، کنت، ایستگاه راه آهن، ارپینگتن، اس. ای. آر، آقای عزیز؛ از نامه محبت آمیزتان و پیوست آن بسیار سپاسگزارم. برای انتشار هر اظهارنظری درباره نوشته های من به واقع نیازی به رضایت من نیست و موافقت با چیزی که نیازی به رضایت نداشته باشد، مضحک خواهد بود. ترجیح می دهم تمام یا بخشی از کتاب تان به من اهدا نشود (اگرچه برای اظهار لطف تان از شما سپاسگزارم) زیرا این کار به منزله موافقت من با انتشار عمومی کتابی است که چیزی درباره آن نمی دانم. به علاوه هرچند من از طرفداران جدی آزادی اندیشه در همه امور هستم، این طور به نظر می رسد (غلط یا درست) که جدل مستقیم علیه مسیحیت و خداشناسی به دشواری می تواند منشاء اثری برای افکار عمومی باشد و آزادی اندیشه به بهترین شکل از راه روشنگری (تدریجی) اذهان (مردم) ارتقا می یابد که حاصل پیشرفت علوم است. 
بنابراین هدف من همواره این بوده است که از نوشتن درباره مذهب خودداری و کوشش خود را محدود و مصروف دانش کنم. چنانچه در حمله به مذهب به نوعی مساعدت و همراهی نشان دهم، ممکن است تحت فشار تعصبات برخی از اعضای خانواده قرار گیرم. متاسفم از اینکه ناچارم درخواست شما را رد کنم زیرا پیر و کم بنیه شده ام و خواندن «نمونه صفحه » های کتاب شما (همچنان که تجربه به من نشان داده) نیروی مرا به میزان زیادی تحلیل می برد. / با سپاس و احترام /چارلز داروین ای کلمن که مسوولیت ترجمه رونوشت موجود در مسکوی این نامه را به زبان روسی برعهده داشت، نظر شخصی خود را نیز در زمان نخستین انتشار عمومی نامه ابراز داشته است. این اظهارنظر به زبان انگلیسی ترجمه و همراه با نسخه یی از روایت انگلیسی تایمز لندن از نامه، در ماهنامه کمونیستی کار در نوامبر ۹۱۱۹ منتشر شد. کلمن فرضیه یی ارائه کرده مبنی بر اینکه پیوست مورد اشاره داروین بخش هایی از ترجمه انگلیسی جلد نخست سرمایه بوده است که درباره تئوری تکامل (عمدتاً در فصل های دوازدهم و سیزدهم) نوشته شده بود، و اینکه مارکس می خواست ترجمه انگلیسی این دو فصل را به داروین اهدا کند. اما این فرضیه چندان پذیرفته نیست، زیرا ترجمه انگلیسی سرمایه تا سال ۹۸۸۸ (یعنی سه سال پس از مرگ مارکس در۹۸۸۱ و تقریباً شش سال پس از نامه مورخ ۹۱ اکتبر۹۸۸۵ داروین) آماده چاپ نشده بود. افزون بر این به گواهی انگلس، با آغاز سال ۹۸۸۸مارکس کار ترجمه جلد نخست به انگلیسی را عملاً کنار گذاشته و وقت خود را در واپسین سال های زندگی بیشتر صرف کار روی جلد دوم سرمایه کرده بود. یک فرضیه ناپذیرفتنی تر دیگر در کتاب زندگینامه مارکس تحت عنوان مارکس؛ زندگی و محیط وی، نوشته آیزایا برلین در ۹۱۱۱ به دست داده شد. برلین بر پایه یک تعبیر مخدوش که از پیوند دادن مضمون نامه های ۹۸۸۱ و۹۸۸۵ داروین به دست داده، تاکید کرده است مارکس می خواست کتابی را به داروین اهدا کند 
که در واقع به ویلهلم وولف اهدا کرده بود. این کتاب همان چاپ اصلی نخستین جلد سرمایه بود. به نظر می رسد برلین این حقیقت را که نخستین چاپ جلد اول سرمایه پیشتر در ۹۸۸۸ (شش سال پیش از نامه تشکر داروین به مارکس برای اهدای نسخه یی از دومین چاپ و۹۱ سال قبل از نامه ۹۸۸۵ داروین) بیرون آمده و مارکس پیشاپیش به صراحت و بی گفت وگو آن را به «دوست فراموش نشدنی، شجاع، وفادار و پیشگام بلندمرتبه پرولتاریا؛ ویلهلم وولف» اهدا کرده بود، نادیده گرفته است. برلین به جای بازبینی دقیق تاریخ نامه ها و مقایسه مضمون منابع اولیه موجود، چنان بر این فرضیه پافشاری می کند که گویی این یک حقیقت قابل پیش بینی بود که مارکس «کتاب خود را به داروین، که برای وی ارزش روشنفکرانه بیشتری از دیگر معاصرانش قائل بود» اهدا کند. برلین بعدها طی یادداشتی کار تحقیقی این نگارنده را مورد انتقاد قرار داد و ادعا کرد وی مبتکر اصلی این فرضیه نبوده و از تاریخچه زندگی مارکس که توسط پژوهشگران معتبر شوروی (پیشین) در انستیتو مارکس- انگلس- لنین تدوین و در ۹۱۱۱ در مسکو منتشر شده بود، به عنوان مرجع مورد نظر خود نام می برد. من نتوانستم به نسخه یی از چاپ روسی این تاریخچه (که برلین به شماره صفحه آن نیز اشاره می کند) دست پیدا کنم. اما چاپ آلمانی آن که همان سال در مسکو به دلیل ظهور فاشیسم منتشر شد، شامل مقدمه یی است که توسط ویراستار برگردان روسی آن و آدوراتسکی نوشته شده و در آن آمده بود «اصلاحات، نکات تکمیلی و پیوست ها» در این تاریخچه گنجانده شده است. من نمی دانم برلین در صفحه ۱۸۸ چاپ روسی به چه مطلبی برخورد که وی را به این عقیده رهنمون کرد که نوشته معتبرترین تاریخچه سال به سال زندگی مارکس در دهه ۹۱۱۵ در جهت تایید فرضیه مخالف با حقیقت او بوده است، اما در صفحه ۱۰۱ چاپ آلمانی که به نام کرونیک شناخته شده است، به مدخل زیر برای ۹۸۸۵ برمی خوریم؛ مارکس طی نامه یی از داروین می خواهد اهدای دومین جلد سرمایه را بپذیرد. 
داروین این درخواست را (از جمله) به لحاظ اینکه نمی خواست احساسات مذهبی خانواده اش جریحه دار شود، رد کرد. (تاکید اضافه شده است.) کرونیک بلافاصله به دنبال این مدخل منبع خود را ذکر می کند؛ «داروین به مارکس، ۹۱ اکتبر۹۸۸۵» که همان نامه نقل شده در بالاست. از آنجا که همه می دانند جلد دوم سرمایه همان جلد نخست سرمایه نیست، قضاوت درباره استناد مورد ادعای برلین به اثر معتبر انستیتو مارکس- انگلس- لنین را به خوانندگان واگذار می کنم.
دانلود نامه ها:
[button color=”red” size=”small” link=”https://drive.google.com/file/d/0B-3i5CTgaOhOUVRFRlBTaEZ3R2M/view?usp=sharing” icon=”” target=”true”]لینک کمکی[/button]
[button color=”red” size=”small” link=”http://s5.picofile.com/d/46cba2e0-613d-4ac5-83b4-dccb95e727fc/%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86.pdf” icon=”” target=”true”]لینک کمکی (دوم)[/button]
